Układ oddechowy to układ w naszym organizmie szczególnie wrażliwy na czynniki środowiska. Ciągle wprowadzamy do niego mimowolnie wszelkiego rodzaju szkodliwe substancje, które znajdują się w powietrzu – zanieczyszczenia oraz drobnoustroje. Choroby układu oddechowego mogą mieć charakter ostry, trwający krótko lub przewlekły. Mogą tez mieć podłoże genetyczne. Oto najważniejsze i najpowszechniejsze schorzenia układu oddechowego:
Alergie – różnego rodzaju reakcje immunologiczne w odpowiedzi na czynnik uczulający; drogą oddechową mogą uczulać pyłki roślin, kurz, zanieczyszczenia powietrza itp.
Angina – zapalenie migdałków w wyniku infekcji bakteryjnej (paciorkowce)
Astma – choroba mająca podłoże alergiczne; pod wpływem kontaktu z alergenem następuje gwałtowny skurcz oskrzeli, co powoduje napady duszności w wyniku zatrzymania powietrza w płucach i zablokowaniu dopływu tlenu z zewnątrz
Chrapanie – dolegliwość związana z utrudnionym oddychaniem przez sen, w przypadku częściowego zablokowania dróg oddechowych; częściej dotyczy mężczyzn
Gruźlica – przewlekła bakteryjna choroba zakaźna, wywoływana przez prątek Kocha
Grypa – choroba wywoływana przez wirusa o dużej zmienności, zwykle występuje w postaci lokalnych lub większych epidemii ze względu na wysoką zaraźliwość
Katar – stan zapalny błony śluzowej nosa, zwany też nieżytem nosa, zwykle wywołany przez infekcję wirusową lub wirusowo-bakteryjną
Przeziębienie – ogólne określenie na infekcje wirusowe górnych dróg oddechowych (nosa i gardła)
Pylica – należy do chorób zawodowych, przewlekłe schorzenie rozwijające się w wyniku długotrwałego wdychania różnego rodzaju pyłów; szczególnie narażeni są górnicy oraz pracownicy zakładów przemysłowych
Rak płuc – nowotwór rozwijający się w wyniku mutacji genetycznych, które powstają zwykle w wyniku działania trucizn zawartych w dymie papierosowym
SARS – odmiana zapalenia płuc, odkryta stosunkowo niedawno; jest wysoce zaraźliwa i niebezpieczna, ponieważ nie opracowano jeszcze skutecznego leku
Zapalenie krtani – może towarzyszyć infekcjom dróg oddechowych (np. gardła, oskrzeli czy płuc) lub rozwijać się w ich wyniku
Zapalenie migdałków – stan zapalny powodowany przez bakterie lub wirusy
Zapalenie płuc – stan zapalny wywoływany jest zwykle przez infekcję bakteryjną, obejmuje pęcherzyki płucne, oskrzeliki i oskrzela
Zapalenie zatok – zwykle towarzyszy grypie i przeziębieniu
Co zrobić, aby utrzymać nasz układ oddechowy w dobrej formie?
Dla prawidłowego funkcjonowania nie tylko samego układu oddechowego, ale i całego organizmu, szczególnie ważne jest prawidłowe odżywianie się. Przede wszystkim należy dbać o higienę posiłków, aby drobnoustroje chorobotwórcze lub inne zanieczyszczenia nie dostały się do organizmu drogą pokarmową. Powinno się odpowiednio dobierać składniki pokarmowe – produkty roślinne, szczególnie świeże owoce i warzywa mają dużą zawartość witamin, zwłaszcza witaminy C. Ona właśnie reguluje odporność naszego organizmu. Unikać z kolei powinno się nadużywania produktów osłabiających organizm, powodujących niedobór niezbędnych witamin. Należą do nich m.in. alkohol, kawa herbata, czekolada i inne.
Jeśli chodzi o sam układ oddechowy, to zgubne działanie dla niego ma palenie papierosów. Dym podrażnia śluzówki gardła, krtani i oskrzeli, wywołując przewlekłe stany zapalne i kaszel. Toksyny zawarte w dymie zatruwają płuca i prowadzą do rozwoju nowotworów. Unikać należy wszelkiej formy kontaktu z dymem papierosowym, ponieważ tzw. bierne palenie również jest szkodliwe.
Zabezpieczać się powinno także przed zanieczyszczeniami w powietrzu, szczególnie, gdy są one w dużym stężeniu, np. w postaci smogu. Należy wówczas zatykać usta i nos chusteczką, aby szkodliwe związki nie dostały się do dróg oddechowych.
W przypadku stałego kontaktu ze szkodliwymi substancjami, np. w zakładach pracy, konieczne jest stosowanie specjalnych środków ochronnych – maseczek z filtrami. W zależności od rodzaju zanieczyszczeń lub pyłów, na jakie jest się narażonym, używa się innego rodzaju filtra czy innego zabezpieczenia.
Profilaktyka chorób układu oddechowego
Aby uniknąć wystąpienia chorób układu oddechowego, należy dbać o dobry stan zdrowia całego organizmu. Ważna jest więc właściwe odżywianie się i dobra kondycja fizyczna. Systematyczne uprawianie sportu zwiększa pojemność i wydajność płuc oraz zapobiega nadwadze, która mogłaby powodować obciążenie płuc i układu krążenia.
Unikać należy kontaktu z substancjami szkodliwymi, a więc dymem papierosowym, silnie zanieczyszczonym powietrzem, pyłami. Alergicy powinni być świadomi, co ich uczula i unikać kontaktu z alergenami. Uważać należy też przy kontakcie z osobami chorymi, ponieważ większość chorób układu oddechowego jest zaraźliwa i przenosi się drogą kropelkową, a więc bardzo łatwo. W okresach zwiększonej zachorowalności należy ciepło się ubierać i nie dopuszczać do przeziębienia organizmu (pamiętaj o szaliku i czapce!). Profilaktycznie można wtedy przyjmować zwiększone dawki witamin (szczególnie wit.C).
Warto systematycznie odwiedzać lekarza, ponieważ tylko badanie lekarskie może wykryć niektóre z poważnych chorób. Gruźlicę można wykryć za pomocą prześwietlenia rentgenowskiego płuc jeszcze zanim wystąpią jakiekolwiek objawy. Nie należy lekceważyć żadnej dolegliwości – nawet zwykła grypa może wywołać komplikacje, gdy nie zostanie wyleczona do końca. Konsekwencją może być groźne zapalenie płuc albo oskrzeli.
Standardowym zabiegiem profilaktycznym są szczepienia ochronne. Powodują one wykształcenie czynnej, długotrwałej odporności przeciw wielu chorobom. Większość szczepień wykonuje się obowiązkowo u dzieci – w przypadku chorób układu oddechowego są to szczepienia m.in. przeciwko błonicy i krztuścowi. Zaleca się również szczepienia przeciw gruźlicy. Ostatnio powszechnie stosuje się również szczepienia przeciw grypie, lecz nie dają one długotrwałej odporności, ponieważ wirus grypy jest niezwykle zmienny.
Jak widać więc, nasze zdrowie jest w ogromnej mierze zależne od nas samych. Gdyby każdy zdawał sobie z tego sprawę i stosował się do powyższych rad, społeczeństwo byłoby o wiele zdrowsze i szczęśliwsze.